Có thể nói đèo Khau Phạ là con đèo hiểm trở và dài nhất trên tuyến quốc lộ 32 với độ dài trên 30km. Nằm ở khu vực giáp giới giữa huyện Văn Chấn và huyện du lich Mù Cang Chải của tỉnh Yên Bái, đèo Khau Phạ đi qua nhiều địa danh nổi tiếng như La Pán Tẩn, Mù Cang Chải, Tú Lệ, Chế Cu Nha, Nậm Có…
Do đèo thường bị sương phủ mù mịt, núi như nhô lên trên biển mây tại khu vực đỉnh đèo nên người dân địa phương đặt tên cho đèo là Khau Phạ, theo tiếng Thái có nghĩa là Sừng Trời (chiếc sừng núi nhô lên tận trời) - một con đèo nổi tiếng vùng Tây Bắc, mà "dân" du lịch đã xếp hạng là một trong "tứ đại đỉnh đèo".
Đây là thời điểm được nhiều khách du lịch lựa chọn để chinh phục đèo và ngoạn cảnh. Ngoài ra, đến đây, du khách còn được ngắm những cung đường đèo quanh co giữa những cánh rừng già nguyên sơ, hoang dã. Trong rừng còn lưu giữ và bảo tồn nhiều loại động, thực vật quý như: vượn đen tuyền, voọc xám; thông dầu, chò chỉ và các loại chim muông, thú quý hiếm khác.
p 
Cánh Đồng Tú Lệ Chụp Từ Đèo Khau Phạ
Từ thành phố Yên Bái, ngược theo quốc lộ 32 chừng 5 giờ đồng hồ, qua xã Tú Lệ, đèo Khau Phạ huyện du lich Mù Cang Chải hiện ra giữa một vùng cao nguyên được bao quanh bởi những dãy núi điệp trùng. Những cung đường đèo quanh co giữa những cánh rừng già còn mang đậm nét nguyên sơ và những triền ruộng bậc thang của các dân tộc H'Mông, Thái.
Khau Phạ đẹp nhất vào mùa lúa, tầm tháng 9 tháng 10, khi lúa trên chân ruộng bậc thang chín vàng nương . Đây là thời điểm được nhiều khách du lịch lựa chọn để chinh phục đèo và ngoạn cảnh. Ngoài ra, đến đây, du khách còn được ngắm những cung đường đèo quanh co giữa những cánh rừng già nguyên sơ, hoang dã.
Trong rừng còn lưu giữ và bảo tồn nhiều loại động, thực vật quý như: vượn đen tuyền, voọc xám; thông dầu, chò chỉ và các loại chim muông, thú quý hiếm khác.
Đường đèo Khau Phạ có đến hai phần ba là đường cấp phối, gập ghềnh đá sỏi, chỉ đoạn đi qua Tú Lệ mới được làm đẹp hơn đôi chút. Trong suốt chiều dài của đèo có đến vài chục đoạn cua gấp khúc tay áo. Vào những ngày mây mù, đèo đặc biệt nguy hiểm cho cánh lái xe vì con đèo không có rào chắn hay bất cứ biển cảnh báo nào.
Cung đường đèo đã xuống cấp nhiều vì không được sửa chữa thường xuyên, dễ dàng bị sạt lở, sụt lún vì nằm trong vùng đất đỏ bazan, hệ đất yếu. Trước đây còn luôn có sự nguy hiểm rình rập thường xuyên với những tảng đá từ trên núi cao có thể rơi xuống bất cứ lúc nào.
Tuy nhiên hiện nay, đường đèo đã được ngành giao thông - vận tải và tỉnh Yên Bái sửa chữa, khắc phục, trở thành cung đường du lịch hấp dẫn và con đường giao lưu kinh tế khu vực miền Tây Yên Bái. Trên "Sừng trời", thời tiết luôn mát như ở Sa Pa, cũng có năm nơi đây có tuyết rơi như Sa Pa bởi độ cao trên 2.000m.
Không chỉ là một cung đường đèo nổi tiếng trong du lịch, địa danh Khau Phạ còn gắn liền với những chiến công được ghi trong lịch sử cách mạng tỉnh Yên Bái: Trước năm 1945, đội du kích Khau Phạ đã lợi dụng địa hình và nương theo mây gió quánh đặc trên đèo, "xuất quỷ nhập thần" liên tục đánh chặn các cuộc hành quân của thực dân Pháp từ Nghĩa Lộ đi Lai Châu, Lao Cai và ngược lại bằng súng kíp hoặc bẫy đá, khiến quân Pháp hãi hùng kiêng nể gọi là "những chiến binh mây mù".
Hiện nay, Yên Bái đang làm hồ sơ di tích, dựng tượng đài tưởng niệm Đội du kích Khau Phạ trên đỉnh đèo.
Về tâm linh, người Mông cư trú trên dải núi này coi đèo Khau Phạ là nơi linh thiêng có thể than thấu lòng trời, nên mỗi khi gặp chuyện chẳng lành, mùa màng thất bát, họ lại tới Khau Phạ để lập lễ cúng Giàng. Theo tiếng Mông, thì đỉnh núi thiêng này được gọi là "Đở Chua" - đỉnh núi lộng gió.
Với những chính sách của Đảng và Nhà nước, hậu duệ của "những chiến binh mây mù" xưa đang cư trú trên dải núi lộng gió ngàn này đã có cuộc sống ngày càng đổi thay no ấm; đã có những làng bản trù phú; lúa, ngô giống mới cho những mùa bội thu; các bản heo hút nay đã có các phân hiệu cho trẻ được đến trường học chữ. Cuộc sống đang đổi mới từng ngày, nhưng đồng bào vẫn giữ gìn được nét văn hóa truyền thống.
Ngược đèo Khau Phạ, bạn sẽ bắt gặp những cánh ruộng bậc thang đẹp như tranh vẽ, những đỉnh núi nhô lên trên mây ngàn hùng vĩ và những nụ cười thân thiện, tươi tắn của những người sống trên Sừng trời.
