Chùa Vĩnh Nghiêm ở làng Đức La, xã Trí Yên, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, còn được gọi là chùa Đức La, là một trung tâm Phật giáo lớn thuộc phái Thiền Trúc Lâm của Phật giáo Việt Nam. Chùa Vĩnh Nghiêm được coi là trường đại học Phật giáo đầu tiên của nước ta. Được xây dựng từ thời Lý đến thời Trần, Chùa có một vị trí đặc biệt trong lịch sử văn hóa Phật giáo khi trở thành nơi tu hành của các bậc cao tăng.
Đỉnh cao nhất là 3 vị Tam Tổ của Thiền phái Trúc Lâm đều thụ giới ở chùa Vĩnh Nghiêm, lấy nơi này làm trung tâm Phật giáo thời Trần để đào tạo tăng đồ và xếp đặt tăng chức, trụ trì các chùa trong cả nước.
Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, chùa Vĩnh Nghiêm là một trung tâm ấn hành, xuất bản lớn của Phật giáo Việt Nam. Kho mộc bản (ván khắc) còn lưu giữ hiện nay (được san khắc tại đây), vẫn lưu giữ được 34 đầu sách với gần 3000 bản khắc, mỗi bản có hai mặt, mỗi mặt 2 trang sách (âm bản) khoảng 2000 chữ Nôm, chữ Hán.
Người trực tiếp chế tác mộc bản là những người thợ thủ công thuộc thuộc các phường thợ chuyên làm nghề khắc Mộc bản ở tỉnh Hải Dương. Họ được các vị sư trụ trì chùa Vĩnh Nghiêm mời đến làm công lâu dài trong chùa, trực tiếp thực hiện các công đoạn chế tác Mộc bản ( chọn gỗ, xử lý gỗ , khắc chữ, khắc trang trí) in ra sách, đóng sách, Phía nhà chùa đóng vai trò tổ chức và giám sát công việc.
Nếu bạn đi tour Tây Yên Tử, đến chùa Vĩnh Nghiêm tham quan, xem mộc bản sẽ thấy trên một số mộc bản còn lưu lại tên người thợ cả, trong đó có 2 người tiêu biểu là nghệ nhân Nguyễn Nhân Minh và Phó Nền.
Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm được làm bằng gỗ thị, là loại gỗ màu trắng, có độ bền cao, chắc chắn, ít nứt vỡ, thường được sử dụng để khắc mộ bản tại Việt Nam. Kích thước mộc bản tại đây không đồng đều nhau, bản khắc lớn nhất có chiều dài hơn 100cm, rộng trên 40cm; nhỏ nhất có kích thước khoảng 33cmx23cmx2,5cm. Chữ khắc trên mộc bản là chữ Hán cổ và chữ Nôm, có một số khắc cả chữ Phạn.
Mộc bản tại chùa Vĩnh Nghiêm là sưu tập Mộc bản duy nhất của một số pho kinh/sách/luật giới nhà Phật cho nên mang tính độc bản, không nơi nào có, nếu mất không thể thay thế được vì hiện nay, nghề khắc mộc bản chữ Hán, chữ Nôm gần như đã bị thất truyền. Không phải bỗng nhiên, ngôi chùa Vĩnh Nghiêm với quy mô khá khiêm tốn, kiến trúc cũng không tráng lệ nhưng lại là một trong những ngôi chùa nổi bật nhất miền Bắc, nhất là về mặt tư liệu lịch sử.
Kho mộc bản hiện tại chùa Vĩnh Nghiêm đang lưu giữ được coi là bảo vật, cổ vật của Việt Nam, là di sản văn hoá quý báu của nhân loại; là cổ vật quý giá mang tính độc bản, tính nguyên gốc nên có giá trị rất lớn về phương diện văn hoá cũng như kinh tế.
Vì mang một giá trị to lớn, ngay từ rất sớm, chính quyền đã phối hợp với nhà chùa Vĩnh Nghiêm bảo về, giữ gìn hệ thống Mộc bản. Năm 2009, Sở Văn hoá – Thể thao du lịch tỉnh Bắc Giang đã đăng ký cho mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm là di sản tư liệu quý hiếm của quốc gia. Năm 2012, mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm trở thành Di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực Châu Á- Thái Bình Dương.
Antamtour chuyên thực thực hiện tour lễ hội: Tour tây Yên Tử Bắc Giang 1 ngày
